Chińska opera to jedna z najbardziej misternych i wyrafinowanych sztuk widowiskowych na świecie, łącząca muzykę, mowę, taniec i akrobatykę jako sposób opowiadania historii.
Trwająca nieprzerwanie przez co najmniej tysiąc lat, stanowi pokaz bogatej kultury kraju i różnorodnych form artystycznych, przyciągając miłośników z całego świata dzięki swojemu stylizowanemu dramatowi, maskowanym postaciom, olśniewającym kostiumom i skomplikowanym układom ruchowym.
W niniejszym artykule przybliżamy chińską operę: jej historię, style, cechy oraz wpływ.
Podczas odkrywania kulturowych skarbów, takich jak chińska opera, iRoamly China travel eSIM może pomóc Ci dzielić się tymi wyjątkowymi chwilami z przyjaciółmi i rodziną w czasie rzeczywistym.
Pochodzenie i Historyczna Ewolucja
1. Pochodzenie
Chińska opera sięga ponad 2 000 lat wstecz do dynastii Qin i Han. Pierwotnie składała się z ludowych tańców, akrobatyki oraz narracyjnego śpiewu.
W okresie dynastii Han (206 p.n.e. - , podczas epoki Wudan (220 n.e.) nazywano ją Baixi. Było to właściwie przedstawienie rozrywkowe z muzyką, tańcem i aktorstwem, które później przekształciło się w chińską operę.
Z czasem występy zaczęły zawierać opowieści, co stworzyło podwaliny pod bardziej ustrukturyzowany rodzaj dramatu.
2. Ewolucja
W dynastii Tang (618–907 n.e.) cesarz Xuanzong otworzył Ogród Gruszy, najwcześniejszą szkołę operową na świecie, aby szkolić swoich stałych wykonawców.
W tym okresie gatunki muzyczne i dramatyczne zostały znacznie rozwinięte, co doprowadziło do powstania pierwszych form opery, między innymi Canjunxi, która łączyła elementy komedii i satyry.
W czasach dynastii Song i Yuan (960-1368 n.e.) centrum przedstawień stanowiła Zaju – krótka sztuka teatralna łącząca poezję, muzykę i taniec.
Yuan Zaju, charakteryzujące się czteroczęściową strukturą i szczegółowym portretowaniem postaci, było prekursorem przyszłych stylów operowych.
3. Rozwój
Podczas dynastii Ming i Qing (1368–1912) chińska opera rozwinęła się w różnorodne regionalne style w prowincjach Chin.
Opera Kunqu była wyróżniającą się formą operową w okresie dynastii Ming, cenioną za elegancki styl literacki i subtelne aktorstwo.
Najbardziej dominującą i popularną formą jest Opera Pekińska, która rozwinęła się w XVIII wieku za panowania dynastii Qing, integrując elementy z innych regionalnych tradycji operowych.
Chińska opera ewoluowała na przestrzeni wieków, wprowadzając nowe elementy, ale zawsze pozostając wierna swoim korzeniom.
Chińska opera jest dziś nadal popularną formą sztuki, zarówno w Chinach, jak i na całym świecie.
Chińskie Style Operowe
Opera chińska obejmuje szereg stylów regionalnych, z których każdy posiada swoje charakterystyczne cechy, historyczne korzenie oraz unikalne techniki występowania. Poniżej przedstawiono najbardziej znane style:
1. Opera Pekińska
Pochodzenie: Sztuka ta narodziła się w Pekinie w okresie dynastii Qing (1790).
Cechy: Efektowne kostiumy, stylizowane ruchy oraz symboliczne malowanie twarzy. Łączy w sobie śpiew, dialog, aktorstwo i akrobatykę.
Wpływ: Najbardziej znana i wpływowa chińska opera, często określana mianem narodowej opery Chin.
Słynne dzieła: Farewell My Concubine, The Drunken Concubine.
2. Opera Kunqu
Pochodzenie: Została stworzona pod koniec dynastii Yuan, a jej popularność wzrosła za panowania dynastii Ming.
Cechy: Słynie z elegancji, poetyckich dialogów i melodyjnych ruchów tanecznych. Charakteryzuje się wyszukanym wykonaniem literackim oraz spokojniejszymi gestami i wyrazami.
Wpływ: Uznawana za przodka wielu oper regionalnych, została również wpisana na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO.
Słynne dzieła: Pawilon Piwonii, Pałac Wiecznego Życia.
3. Opera Yue
Pochodzenie: Powstała na początku XX wieku w prowincji Zhejiang.
Cechy: Charakteryzuje się miękkimi, melodyjnymi tonami oraz romantycznymi historiami miłosnymi, często skupionymi na doświadczeniach kobiet. Muzycznie stanowi fuzję tradycyjnych lokalnych pieśni i współczesnych brzmień.
Wpływ: Cieszy się popularnością w południowych Chinach oraz wśród chińskich społeczności poza granicami kraju.
Słynne dzieła: Butterfly Lovers, Dream of the Red Chamber.
4. Opera Kantońska
Pochodzenie: Rozwinęła się w prowincji Guangdong za panowania dynastii Ming, osiągając szczyt w okresie dynastii Qing.
Cechy: Łączy elementy sztuk walki, akrobatyki oraz śpiewu, często prezentując kolorowe kostiumy i zawiłe fabuły.
Wpływ: Popularna w południowych Chinach, w Hongkongu oraz wśród Chińczyków mieszkających za granicą.
Słynne dzieła: Legenda o Białym Wężu, Princess Changping.
5. Opera Shaoxing
Pochodzenie: Wywodzi się z dynastii Qing, z miasta Shaoxing w prowincji Zhejiang.
Cechy: Cechuje się historyczną narracją z bogatym rozwojem postaci, wykorzystując elementy śpiewu, dialogu oraz dynamicznych scen akcji.
Wpływ: Znana z ekspresyjnej i emocjonalnej narracji.
Słynne dzieła: The Monkey King Borrowing the Fan.
6. Opera Huangmei
Pochodzenie: Wywodzi się z prowincji Anhui, z okresu dynastii Qing.
Cechy: Prosta, urocza i wyróżniająca się delikatnymi melodiami; tematyka utworów najczęściej obraca się wokół miłości i życia rodzinnego.
Wpływ: Prezentuje chwytliwe, proste historie wzbogacone o piękne ludowe melodie.
Słynne dzieła: The Female Consort Prince, Marriage of the Fairy Princess.
7. Opera Qinqiang
Pochodzenie: Jeden z najstarszych stylów, którego początki sięgają dynastii Tang w prowincji Shaanxi.
Cechy: Słynie z potężnej, ekspresyjnej techniki wokalnej oraz głębokiej, surowej emocjonalności.
Wpływ: Miała wpływ na rozwój innych regionalnych stylów operowych.
Słynne dzieła: The Case of the Orphan of Zhao.
8. Opera Pingju
Pochodzenie: Powstała w prowincji Hebei pod koniec XIX wieku.
Cechy: Łączy tradycyjną lokalną muzykę z neorealistycznym stylem aktorskim, skupiającym się na współczesnych tematach.
Wpływ: Popularna w północnych Chinach, znana ze swoich przyziemnych historii.
Słynne dzieła: Liu Qiao'er, The Red Lantern.
9. Opera Syczuańska
Pochodzenie: Po raz pierwszy wystąpiła w prowincji Syczuan w czasach dynastii Ming i Qing. Jeśli interesują Cię atrakcje w Chengdu, Syczuan, polecam obejrzeć Operę Syczuańską — to wyjątkowe i niezapomniane doświadczenie.
Cechy: Znana przede wszystkim z błyskawicznej zmiany masek oraz komicznych przedstawień.
Wpływ: Ceniona za żywą atmosferę i magiczne efekty sceniczne.
Słynne dzieła: The Legend of the White Snake, The Case of Chen Shimei.
10. Opera Klaskająca z Hebei
Pochodzenie: Wywodzi się z dynastii Qing, z prowincji Hebei.
Cechy: Charakteryzuje się silnymi rytmami i potężnymi melodiami, często opowiadając historie o bohaterach i wydarzeniach historycznych.
Wpływ: Miała znaczący wpływ na rozwój północnych stylów operowych w Chinach.
Słynne dzieła: Yang Family Generals, The Case of Dou E.
Kluczowe elementy chińskiej opery
Istnieje wiele odmian chińskiej opery, ale jej główne elementy to:
1. Rodzaje postaci
Chińska opera posiada unikalny system ról z określonymi cechami i symboliką.
Występuje pięć głównych typów postaci w różnych stylach operowych (takich jak Opera Pekińska, Opera Yue i Opera Kantońska):
Sheng (生) – Męski bohater, zazwyczaj przedstawiany jako uczony, wojownik lub szlachcic. Podtypy obejmują Laosheng (rola starszego mężczyzny), Xiaosheng (rola młodego mężczyzny) i Wusheng (rola wojownika).
Dan (旦) – Główna rola żeńska, obejmująca postaci od młodych dziewcząt po szlachcianki. Podtypy to Qingyi (pełna wdzięku dama), Huadan (żwawa pannica) oraz Laodan (dojrzała kobieta).
Jing (净) – Postać z malowaną twarzą, rozpoznawalna dzięki silnej osobowości i wyrazistemu makijażowi. Zazwyczaj wciela heroiczych generałów, bóstwa lub złoczyńców.
Chou (丑) – Rola komiczna, wyróżniająca się niewielką białą plamką na nosie. Postać Chou wnosi element humorystyczny i może grać zarówno przebiegłe, jak i niezdarne charaktery.
Mo (末) – Drugoplanowa rola męska, która posuwa fabułę do przodu i dodaje jej głębi.
2. Muzyka i śpiew
Muzyka stanowi kluczowy element budowania atmosfery i prowadzenia widzów przez narrację.
Dwa główne style:
Xipi – Energiczny i radosny.
Erhuang – Spokojny i dostojny.
3. Kostiumy i makijaż
Kostiumy są misternie wykonane i bogato zdobione, symbolizując rangę, wiek oraz charakter postaci.
Malowanie twarzy (Lianpu) wykorzystuje barwy o symbolicznym znaczeniu:
Czerwony – Symbolizuje lojalność i odwagę.
Czarny – Oznacza uczciwość i stanowczość.
Biały – Reprezentuje zdradę i przebiegłość.
4. Gesty i ruchy
Gesty oraz ruchy ciała mają swoje znaczenie, podobnie jak sposób siedzenia czy układ ciała. Aktorzy potrzebują lat treningu, aby w pełni opanować te precyzyjne ruchy.
Na przykład:
Flagi i bronie: Symbolizują bitwy lub podróże.
Wodne rękawy: Podkreślają emocje i grację ruchów.
Brody i fryzury: Wskazują na wiek, status społeczny oraz osobowość.
5. Dialog i recytacja
Dialogi bywają liryczne i poetyckie, łącząc klasyczny język chiński z lokalnymi odmianami.
FAQ
1. Ile lat treningu potrzeba, aby zostać śpiewakiem chińskiej opery?
Rozpoczynają trening w młodym wieku i zazwyczaj potrzeba im 7-10 lat, aby osiągnąć mistrzostwo w aktorstwie, śpiewie oraz akrobatyce.
2. Jakie instrumenty używa się w chińskiej operze?
Występy są akompaniowane tradycyjnymi instrumentami, takimi jak erhu, pipa oraz różnymi instrumentami perkusyjnymi.
3. Jak publiczność rozumie historię, jeśli nie zna języka?
Skomplikowane ruchy, żywe kostiumy i przesadzone gesty pomagają opowiadać historię i wyrażać emocje.
4. Gdzie polecasz zobaczyć chińską operę?
Chińską operę można zobaczyć w dużych teatrach w miastach takich jak Pekin, Szanghaj oraz w innych ośrodkach kulturalnych lub na przedstawieniach i festiwalach na całym świecie.
Wnioski
Chińska opera to niezwykła mozaika historii, kultury i sztuki, która od wieków zachwyca publiczność.
Jej różnorodność i złożoność, głęboko symboliczne znaczenia oraz mistrzowskie występy stały się potężnym symbolem narodu.
Niezależnie od tego, czy masz okazję zobaczyć operę pekińską w Pekinie, czy operę Kunqu w Suzhou, doświadczenie pozostaje niezapomniane. Mimo licznych przemian, jest ona żywym pomnikiem sztuki scenicznej.